Ο θεσμός των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο μέθοδο για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση διαφορών που προκύπτουν γενικώς αλλά και σύμφωνα με το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων.

Οι διαδικασίες αυτές τίθενται εναλλακτικώς προς τη δικαστική επιδίωξη των δικαιωμάτων, η οποία είναι συχνά χρονοβόρα και κοστοβόρα.

Αναφορικά με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, ο Έλληνας νομοθέτης έχει προβλέψει την εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης, καθώς και της διαιτησίας σε συγκεκριμένες διαφορές, όπως αυτές εξειδικεύονται στον ν. 2121/1993 αλλά και στον ν. 4481/2017.

Ο ΟΠΙ σύμφωνα με τον νόμο μπορεί να παρέχει υπηρεσίες διαμεσολάβησης σύμφωνα με τον ν. 4640/2019 σε ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και συλλογικής διαχείρισης (α. 69 παρ. 1 ν. 2121/1993). Η εν λόγω δυνατότητα δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη, ωστόσο, ο ΟΠΙ μπορεί να διαμεσολαβεί άτυπα σε συγκεκριμένες υποθέσεις που υπάγονται στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του κατόπιν συμφωνίας όλων των εκάστοτε εμπλεκόμενων μερών με σκοπό τη διευκόλυνση της φιλικής επίλυσης της διαφοράς.

Συχνά γίνεται στο σχετικό νομικό πλαίσιο αναφορά και σε άλλους όρους, όπως σε αυτόν της ‘μεσολάβησης’, η οποία δεν αποτελεί τη δικαστική μεσολάβηση (214Β ΚΠολΔ) αλλά ούτε και διαμεσολάβηση σύμφωνα με τον ν. 4640/2019 αλλά μια sui generis/ιδιαίτερης φύσεως μεσολάβηση του ΟΠΙ.

• Άρθρο 34^Α ν. 2121/1993: «Μηχανισμός διαπραγμάτευσης για την πρόσβαση και διαθεσιμότητα οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία»

  Όταν τα μέρη αντιμετωπίζουν δυσκολίες για τη σύναψη συμβάσεων ή τη χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης με σκοπό τη διάθεση οπτικοακουστικών έργων σε υπηρεσίες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία, μπορούν, εφόσον επιθυμούν, να ζητούν τη συνδρομή του ΟΠΙ ή τη συνδρομή διαμεσολαβητών, εφαρμοζομένης αναλόγως κατά τα λοιπά της παρ. 9 του άρθρου 35 ν. 2121/1993.

  Ο ΟΠΙ και οι διαμεσολαβητές παρέχουν συνδρομή στα μέρη στις διαπραγματεύσεις τους και τα βοηθούν να επιτύχουν συμφωνίες, μεταξύ άλλων, όπου κρίνεται σκόπιμο, με την υποβολή προτάσεων στα μέρη.

• Άρθρο 35 παρ. 9 ν. 2121/1993: Μη επίτευξη συμφωνίας μεταξύ οργανισμού συλλογικής διαχείρισης και φορέα εκμετάλλευσης υπηρεσιών αναμετάδοσης ή μεταξύ του φορέα εκμετάλλευσης υπηρεσιών αναμετάδοσης και του ραδιοτηλεοπτικού οργανισμού, σχετικά με την παροχή άδειας για την αναμετάδοση ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής.

  Οποιοδήποτε από τα ενδιαφερόμενα μέρη έχει τη δυνατότητα να ζητεί τη συνδρομή ενός ή περισσότερων μεσολαβητών που επιλέγει από πίνακα ανεξάρτητων και αμερόληπτων μεσολαβητών, τον οποίο καταρτίζει ο ΟΠΙ κάθε δύο έτη. Οι μεσολαβητές βοηθούν στις διαπραγματεύσεις και δύνανται να υποβάλλουν προτάσεις προς τα μέρη. Θεωρείται ότι όλα τα μέρη αποδέχονται την πρόταση του προηγούμενου εδαφίου, εάν κανένα από αυτά δεν προβάλλει αντιρρήσεις μέσα σε προθεσμία τριών μηνών από την κοινοποίηση της πρότασης.

• Άρθρο 39^Α ν. 2121/1993: Εναλλακτικές διαδικασίες επίλυσης διαφορών

  Οι διαφορές που αφορούν στην υποχρέωση διαφάνειας του άρθρου 15Α και την αξίωση πρόσθετης αμοιβής του άρθρου 32Α μπορούν να υποβάλλονται σε διαμεσολάβηση, εφόσον τα μέρη συμφωνούν, εφαρμοζόμενης κατά τα λοιπά αναλόγως της παρ. 9 του άρθρου 35 ν. 2121/1993. Οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των δημιουργών μπορούν να κινούν τις διαδικασίες αυτές κατόπιν συγκεκριμένου αιτήματος ενός ή περισσοτέρων δημιουργών. Οποιαδήποτε συμβατική διάταξη που αποκλείει την προσφυγή σε διαμεσολάβηση είναι άκυρη. Την ακυρότητα μπορεί να επικαλεστεί μόνο ο δημιουργός.

• Τεχνολογικά μέτρα - Μη λήψη εκούσιων μέτρων (άρθρο 66Α παρ. 5 ν. 2121/1993)

  Με βάση την παρ. 5 του άρθρου 66^Α ν. 2121/1993, εάν οι δικαιούχοι δεν λάβουν εκούσια μέτρα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι συμφωνίες μεταξύ δικαιούχων και τρίτων που επωφελούνται από τις εξαιρέσεις και τους περιορισμούς που προβλέπονται σχετικά, τόσο οι δικαιούχοι όσο και οι τρίτοι που επωφελούνται από τις παραπάνω εξαιρέσεις ζητούν τη συνδρομή ενός ή περισσότερων μεσολαβητών που επιλέγονται από πίνακα μεσολαβητών, τον οποίο καταρτίζει ο ΟΠΙ.

  Οι μεσολαβητές υποβάλλουν προτάσεις προς τα ενδιαφερόμενα μέρη. Θεωρείται ότι όλα τα μέρη αποδέχονται την πρόταση αυτή, εάν κανένα από αυτά δεν προβάλλει αντίρρηση μέσα σε προθεσμία ενός μηνός από την κοινοποίηση της πρότασης. Στην αντίθετη περίπτωση η διαφορά επιλύεται από το Μονομελές Εφετείο Αθηνών, το οποίο δικάζει σε πρώτο και τελευταίο βαθμό.

  Οι ρυθμίσεις αυτές δεν εφαρμόζονται σε έργα ή άλλα προστατευόμενα αντικείμενα που διατίθενται στο κοινό βάσει όρων που έχουν συμφωνηθεί συμβατικά, κατά τρόπο ώστε το κοινό να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν θέλει.

• Διαφωνία μεταξύ δικαιούχων και χρηστών για απενεργοποίηση πρόσβασης ή αφαίρεση έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας που έχουν αναφορτωθεί από τους τελευταίους (άρθρο 66ΣΤ παρ. 10 ν. 2121/1993)

  Σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 66 ΣΤ ν. 2121/1993, όταν υφίσταται διαφορά σχετικά με την απενεργοποίηση της πρόσβασης ή την αφαίρεση έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας που έχουν αναφορτωθεί από χρήστες, πέραν της διαδικασίας καταγγελίας και του αντίστοιχου μηχανισμού, αυτή μπορεί να επιλυθεί με τη συνδρομή ενός ή περισσότερων διαμεσολαβητών και κατά τα λοιπά εφαρμόζεται η παρ. 9 του άρθρου 35 ν. 2121/1993.

  Αναφορικά με αυτό βλ. παρακάτω: Γνωμοδότηση Εμπειρογνώμονα WIPO για Περιεχόμενο που Αναφορτώνεται από Χρήστες (User Uploaded Content (WIPO EDUUC))

Γενικά

Με βάση το άρθρο 44 ν. 4481/2017οι διαφορές μεταξύ των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης, των οργανισμών συλλογικής προστασίας, των μελών των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και των οργανισμών συλλογικής προστασίας, των δικαιούχων ή των χρηστών, που γεννώνται από την εφαρμογή των διατάξεων του ν. 4481/2017 και του ν. 2121/1993, μπορεί, εάν το επιθυμούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, να υπάγονται σε διαμεσολάβηση, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4640/2019 (Α’ 190) (Επισημαίνεται ότι ο ν. 3898/2010 καταργήθηκε με το α. 33 παρ. 1 ν. 4640/2019).

Επίσης, σε διαμεσολάβηση μπορεί να υπάγονται διαφορές που σχετίζονται με οργανισμό συλλογικής διαχείρισης που χορηγεί ή προσφέρεται να χορηγήσει πολυεδαφικές άδειες για επιγραμμικά δικαιώματα επί μουσικών έργων και, ιδίως: α) διαφορές με υφιστάμενο ή δυνητικό πάροχο επιγραμμικής υπηρεσίας σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 22, 34, 35 και 36, β) διαφορές με έναν ή περισσότερους δικαιούχους σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 34 έως 40 και γ) διαφορές με άλλον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 34 έως 39 ν. 4481/2017.

Η διαδικασία διαμεσολάβησης δεν θίγει το δικαίωμα προσφυγής των μερών στα δικαστήρια. Τα μέρη μπορεί να υπαγάγουν τη διαφορά στη διαμεσολάβηση είτε πριν είτε κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Σε περίπτωση που η διαφορά υπαχθεί στη διαμεσολάβηση, αποκλείεται η άσκηση αγωγής πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαμεσολάβησης. Αν υπαχθεί κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας, το δικαστήριο σε κάθε στάση της δίκης, αν τα μέρη συμφωνούν, αναβάλλει την εκδίκαση της υπόθεσης σε σύντομη δικάσιμο και πάντως όχι πέραν του εξαμήνου.

Ύψος οφειλόμενης αμοιβής

Η εν λόγω περίπτωση είναι η μόνη για την οποία προβλέπεται η δυνατότητα υπαγωγής της σε διαιτησία.

Συγκεκριμένα, με βάση την παρ. 4 του άρθρου 23 ν. 4481/2017 οι διαφορές μεταξύ των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και των χρηστών ως προς το ύψος της αμοιβής που πρέπει να καταβάλλει ο χρήστης είναι δυνατόν να υπαχθούν σε διαιτησία με συμφωνία.

Οι διαιτητές ορίζονται από τον πίνακα που καταρτίζει κάθε δύο έτη ο ΟΠΙ, για την κατάρτιση του οποίου λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη η γνώμη και των δύο μερών.

Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται τα άρθρα 867 επ. ΚΠολΔ.

Επίσης, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 23 ν. 4481/2017, οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης και οι αντιπροσωπευτικές ενώσεις χρηστών μπορούν να συμφωνήσουν εγγράφως και πριν ανακύψει διαφωνία, τον ορισμό ενός προσώπου ως διαιτητή για τον καθορισμό της αμοιβής που πρέπει να καταβάλλει ο χρήστης.

Ο διαιτητής και σε αυτήν την περίπτωση ορίζεται από τον πίνακα που καταρτίζει κάθε δύο έτη ο ΟΠΙ, για την κατάρτιση του οποίου λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη η γνώμη και των δύο πλευρών.

Ο διαιτητής μπορεί να διατάξει την προκαταβολή του ποσού μέχρις ότου ορίσει το οριστικό ύψος της οφειλόμενης αμοιβής.

Ο διαιτητής που έχει έτσι οριστεί είναι αποκλειστικά αρμόδιος για την επίλυση της διαφωνίας και η απόφαση του είναι εκτελεστή.

Διαιτητή μπορεί να έχει ορίσει και ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού και η προσφυγή σε αυτόν για την επίλυση της διαφοράς εξαρτάται από τη βούληση των μερών.

Ο ΟΠΙ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO), βρίσκονται σε στενή συνεργασία στο πλαίσιο των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών κατόπιν της υπογραφής σχετικού Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ τους.

Στο πλαίσιο αυτό επιμορφώνονται τα στελέχη του ΟΠΙ, και πραγματοποιούνται κοινές δράσεις για την προώθηση των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών σε ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων, όπως η διοργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων για την επιμόρφωση των ενδιαφερομένων.

• Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) – Κέντρο Διαμεσολάβησης για εναλλακτική επίλυση διαφορών

• Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας: Εργαστήριο διαμεσολάβησης και διαιτησίας του WIPO 2023

• Διαδικτυακή εκδήλωση ΟΠΙ - WIPO “Alternative Dispute Resolution (ADR) Mechanisms for Copyright and Content-Related Disputes”. Δείτε τις παρουσιάσεις.

• Ο ΟΠΙ έγινε μέλος στη Mediation Pledge for IP and Technology Disputes του Κέντρου Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ/WIPO – ADR Center).

  H Mediation Pledge for IP and Technology Disputes (Δέσμευση Διαμεσολάβησης για διαφορές διανοητικής ιδιοκτησίας και τεχνολογίας) είναι μια πρωτοβουλία του Κέντρου Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών του WIPO. Η Δέσμευση επιδιώκει να ενθαρρύνει τη χρήση της διαμεσολάβησης στην επίλυση διαφορών σε θέμα διανοητικής ιδιοκτησίας και τεχνολογίας.

  Οι συμμετέχοντες στη Δέσμευση αναγνωρίζουν ότι σε σχέση με τη δικαστική διαμάχη η διαμεσολάβηση μπορεί να προσφέρει έναν συνεργατικό, χρονικά και οικονομικά αποδοτικό τρόπο επίλυσης εμπορικών διαφορών που σχετίζονται με τα ως άνω θέματα.

  Μάθετε περισσότερα για Mediation Pledge for IP and Technology Disputes εδώ.

• Διαδικτυακό σεμινάριο 8 Ιουνίου 2023 “Mηχανισμοί εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ADR) για διαφωνίες πνευματικών δικαιωμάτων” που διοργανώνεται από ΟΠΙ και WIPO ADR Center.

  Ο OΠΙ και το Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO ADR Center) πρόκειται να διοργανώσουν από κοινού στις 8 Ιουνίου 2023 διαδικτυακό σεμινάριο σχετικά με τους μηχανισμούς εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ADR) για διαφωνίες πνευματικών δικαιωμάτων, στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας τους που υπεγράφη στις 14.12.2022.

  Ο σύνδεσμος εγγραφής για το διαδικτυακό σεμινάριο μέσω της πλατφόρμας Zoom βρίσκεται εδώ. Το πρόγραμμα εδώ.

• Συμμετοχή του Κέντρου Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO ADR Center) στο επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Οι πρόσφατες νομοθετικές μεταβολές στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας: ν. 4996/2022 και 4961/2022» στις 14 και 15 Φεβρουαρίου 2023.

  Το Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO) συμμετείχε στο επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Οι πρόσφατες νομοθετικές μεταβολές στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας: ν. 4996/2022 και 4961/2022» που διοργάνωσε ο ΟΠΙ σε συνεργασία με τη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στις 14 και 15 Φεβρουαρίου 2023, με ομιλήτρια την κα Αλεξία Γκορίτσα, νομικό του Κέντρου Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης του WIPO (WIPO Arbitration and Mediation Center) με θέμα: «Η συμβολή του WIPO στην εναλλακτική επίλυση διαφορών πνευματικής ιδιοκτησίας και περιεχομένου που αναρτάται στο διαδίκτυο».